Sinds februari 2024 zijn archeologen van Archol en ADC Archeoprojecten in opdracht van BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling bezig met een opgraving op de plek waar het eerste deelplan van de toekomstige woonwijk Valkenhorst gaat komen, de Limesbuurt. De eerste fase van het onderzoek is inmiddels afgerond en de komende vier weken wordt nog aanvullend onderzoek gedaan om de laatste openstaande vragen te beantwoorden. De vondsten tot nu toe geven inzicht in het Romeinse landschap en rituelen.
Rijk verhaal
“Dankzij de inspanningen van alle betrokken partijen is achter de schermen hard gewerkt aan noodzakelijke maar minder zichtbare aspecten van de gebiedsontwikkeling”, geeft wethouder Gerard Mostert aan. “Dit archeologische onderzoek is daar een voorbeeld van. De grondige verkenning van het verleden draagt bij aan het rijke verhaal van deze historische omgeving en legt een mooie basis voor de toekomst van de nieuwe bewoners van Valkenhorst.”
Vorming gebied
Het op te graven terrein ligt tussen de Randweg Vliegkamp Valkenburg, de Kooltuinweg en de Oude Broekweg. Het gebied is om verschillende redenen archeologisch zeer interessant. Op basis van eerder uitgevoerd onderzoek is bekend dat in het terrein restanten uit diverse periodes, met name de Romeinse Tijd en Vroege Middeleeuwen aanwezig zijn. Vanwege de ligging direct ten noorden van het in 2020 opgegraven Romeinse legioenskamp was de kans aanwezig dat sporen en structuren werden aangetroffen die samenhangen met dit legioenskamp. Daarnaast was een belangrijke vraag hoe dit gebied door de jaren heen is gevormd, hoe het er in de Romeinse tijd uitzag en hoe het door de eeuwen heen door mensen is gebruikt.
Geen sporen legioenskamp
Maarten Groenendijk van Green Archaeology begeleidt namens de opdrachtgever de archeologische opgraving. “Na de eerste fase van het onderzoek, waarbij ongeveer de helft van het terrein met lange sleuven en putten is onderzocht, kunnen we een groot deel van deze vragen beantwoorden. Sporen die we direct aan het legioenskamp kunnen linken, hebben we helaas niet aangetroffen. Dat is op zich ook niet vreemd: het legioenskamp is slechts heel kort in gebruik geweest en zal dus maar beperkt sporen in de omgeving hebben achtergelaten. Maar over de activiteiten in de periode direct daarna weten we dankzij de nieuwe onderzoeken des te meer.”
Veel inzicht
Ten eerste is zeer veel inzicht verkregen in het landschap in de Romeinse tijd: de verschillende geulen die door het gebied lopen zijn gedetailleerd in kaart gebracht. Binnen die geulen zijn op diverse plekken houten palen aangetroffen, die wijzen op bruggen en damconstructies. Daarnaast is een vlechtwerken object aangetroffen, dat in één keer als blok is gelicht en momenteel bij de specialist ligt voor verder onderzoek.
Strak georganiseerd landschap
De geulen zorgden voor een natuurlijke onderverdeling van het terrein, maar daarnaast hebben ook mensen nadrukkelijk de omgeving ingericht. Het hele gebied wordt doorsneden door allerlei greppels, die weer aansluiten op greppels die tijdens eerder onderzoek in de omgeving zijn aangetroffen. “Er was dus echt sprake van een strak georganiseerd landschap in de Romeinse tijd. In dit landschap is tijdens het lopende onderzoek de fundering van een Romeinse boerderij aangetroffen. Mogelijk is zelfs sprake van meerdere boerderijen, dat wordt de komende weken nog onderzocht”.
Mooi inkijkje
Van de fundering van de boerderij zijn alleen de wandgreppels en de paalkuilen overgebleven. “Aan die sporen is te zien dat het huis is afgebroken en dat alle palen verwijderd- en mogelijk hergebruikt zijn. In de kuilen waar de palen stonden is daarna veel afval en huisraad terecht gekomen, wat ons een mooi inkijkje geeft in de huisraad in die tijd en er ook voor zorgt dat we het huis goed kunnen dateren. Opvallend is dat er enkele potten bewust in deze kuilen zijn gedeponeerd bij het verlaten van het huis, mogelijk als verlatings- of afscheidsritueel.”
Rituele dierbegravingen
Over rituelen gesproken: een klein stukje verderop, nog op zichtsafstand van de Romeinse boerderij, is een rechthoekige greppelstructuur aangetroffen, van 16 x 45 m. De exacte interpretatie van deze structuur is niet zeker. Binnen de greppels zijn geen sporen van bebouwing of bewoning aangetroffen. Wel is in de hoek van deze structuur een volwassen hengst begraven, ligt er op de andere hoeken en bij de ingang van de structuur Romeins aardewerk en zijn er nog diverse andere dierbegravingen vlakbij de structuur aangetroffen. Dit alles lijkt voorzichtig te wijzen op een rituele functie van de locatie, maar verder onderzoek moet dit nog bevestigen.
Veel informatie
Groenendijk concludeert dat de opgraving nu al veel informatie heeft opgeleverd over het gebruik van dit gebied in de Romeinse tijd. Daarmee is het plaatje van Romeins Valkenburg weer verder aangevuld. De komende weken worden de laatste delen van het terrein aanvullend onderzocht, waarna alle vondsten en resultaten zullen worden uitgewerkt en gerapporteerd.
Onmisbare schatkamer
Wethouder Monumenten en Erfgoed Jacco Knape stimuleert het archeologisch onderzoek op Valkenhorst. “Deze archeologische opgravingen laten niet alleen een paar greppels of palen uit de Romeinse tijd zien maar onthullen ook de verhalen van rituelen, het dagelijks leven en menselijke ervaringen uit die tijd. Een onmisbare schatkamer van kennis die ons helpt te begrijpen hoe onze voorouders leefden op deze plek. Een plek waar in de toekomst inwoners van Valkenhorst ook volgens hun eigen gebruiken gaan wonen en leven.”
de rug begraven, met de benen in de lucht
Bron en foto’s: BPD Bouwfonds Gebiedsontwikkeling
